Նախագծի
Ես սիրեցի անփուշ վարդ․․․ Կոմիտաս
Ես սիրեցի անփուշ վարդ,
Տեսա ճերմակ անփուշ վարդ,
Կրծքիս վրա դրի զարդ,
Հոտոտեցի, բույր չուներ,
Սիրտս մխաց բարդ ի բարդ։
Տեսա կարմիր փշոտ վարդ,
Ավա՜ղ, ձեռքս ծակոտեց,
Արյուն հոսի վարդեն ցարդ,
Բույրը մտավ քմքես ներս։
Այս բանաստեղծության իմաստ այն էր, որ արտաքինը կարող է գեղեցիկ լինել, բայց խափուսիկ: Իսկ այն կարմիր բուրավետ փշոտ վարդը ծակում և ցավեցնում էր, բայց նրա բույրը այնքան անուշ էր, որ սեր առաջացրեց: Բանաստեղծությունը կարդալիս ես զգացի փշոտ վարդի բույրը․․․
Իմ երազում
Եւ ա՛յս գիշեր, իմ երազում, քեզ հետ մէկտեղ պարեցինք,
Սէր-ոգիներ սուրբ սեղանում մեղրամոմեր շարեցին։
Ոսկի-արծաթ ամպի ծալէն նուրբ ու բարակ քօղ ճարեցինք,
Ինծի-քեզի կարմիր-կանաչ սիրոյ շապիկ կարեցին։
«ՊԱՐՈՒՅՐ ՍԵՎԱԿԸ ԿՈՄԻՏԱՍԻ ՄԱՍԻՆ…
Մեր երաժշտական լեզվի համար Կոմիտասն արեց նույնը, ինչ դարեր առաջ Մաշտոցն արեց մեր խոսակցական լեզվի համար: Մեր լեզուն կար Մաշտոցից առաջ, ինչպես որ երաժշտությունն էլ՝ Կոմիտասից առաջ: Բայց ինչպես Մաշտոցը գտավ մեր լեզվի բաղադրիչները, նրա հնչյունակազմը և դա արձանագրեց այբուբենով, ճիշտ այսպես էլ Կոմիտասը գտավ մեր երաժշտության հնչյունակազմը մեկ այլ յուրատեսակ այբուբենով: Երկուսի արածն էլ գործ չէր, որ կոչենք մեծ կամ փոքր: Երկուսի արածն էլ գյուտ էր, իսկ գյուտը փոքր չի լինում»: